Taşıma'da Taraflar

TAŞIMADA TARAFLAR

1. Taşıyan (carrier)

Yükletene karşı taşıma taahhüdünde bukunan kişiye taşıyan denir. Taşıyan, sözleşme gereği bir ücret karşılığında gemiyi tahsis etmek yolu ile ya da tahsis söz konusu olmaksızın deniz yolu ile yükü taşıma işini üstlenen kişidir. Taşıyanın bu sıfatı alabilmesi için taşıma işinde kullandığı geminin Owner'i yani donatanı olması şart değildir.  Başkasına ait bir gemiyi de taşıma işinde kendi adına kullanabilir.

Taşıyan, sözleşmeyi bizzat kendisi ya da temsilcisi aracılığı ile yapabilir. Temsilcisi olarak uygulamada brokerler rol oynarlar. Ancak gemi, bağlama limanı dışında ise kaptan taşıyanı temsilen navlun sözleşmesi yapabilir.

Yukarıda konu edildikleri için tanımlamak gerekirse;

Donatan (shipowner) : Gemisini deniz ticaretinde bizzat kendisi adına ya da tahsis ederek, kiralayarak kullanan kimsedir.

Gemi işletme müteahhidi (disponent owner): Kendisinin olmayan bir gemiyi kendi adına deniz ticaretinde işleten kimsedir. Hukukumuza göre bu kimse, üçüncü şahıslarla olan ilişkilerinde donatan sayılır.

2. Taşıtan

Navlun sözleşmesi ile yükünün taşınması talebinde bulunan ve bu iş için navlun ödemeyi taahhüt eden kişidir. Taşıtan için navlun sözleşmesindeki taşıyanın karşı tarafını teşkil eden kimse diyebiliriz.

Taşıtan aynı zamanda yükü gemiye yükleten şahıs ise, yükleten sıfatınıda alır. Bu durumda hem navlun sözleşmesinin tarafı olarak hak ve borçları olur, hemde yükleten sıfatı ile sahip olduğu hak ve borçları ayrıca ortaya çıkar.

Taşıtan gönderilen de olabilir. Bu durumda varma limanında yükü teslim alacak şahıs olarak ortaya çıkar, yani taşıtan, aynı taşıma işinde hem yükleten hemde gönderilen sıfatlarına aynı anda sahip olabilir.

3 Yükleten (shipper)

Navlun sözleşmesine dayanarak taşınacak malı gemiye getiren ya da taşıyana teslim eden kimsedir. Yükleten genellikle denizde eşya taşıma sözleşmesi ile eşya taşıtan kimsedir. TTK'da ise taşıtan navlun sözleşmesinin karşı tarafı, yükleten ise addonulmuş bir navlun sözleşmesi gereğince gemiye kendi adına eşya yükleten kişi olarak ele alınmıştır.

Gemiye ya da taşıyana teslim edilen yük bizzat yükletene ait olabilir. Fakat bu şart değildir. Yükleten taşıtan olabilir, gönderilen de olabilir, bunlardan ayrı bir şahıs da olabilir. Örneğin, yükleten bir alım satım komisyoncusu, nakliye komisyoncusu veya sadece vekalet verilmiş bir kişi olabilir.

4. Gönderilen (consignee)

Varma limanında yükü teslim alma hakkına sahip olan kimsedir. Bu kimse bir üçüncü şahıs olabileceği gibi yükleten, kiracı, taşıyan veya kaptan da olabilir. Gönderilenin kim olduğunu tayin etme yetkisi yükletene aittir. Çünkü kendisine ait bulunan bir yükü taşıyana ya da kaptana teslim ettiğinden, bu yükü onlardan geri alabilecek şahsı göstermek yetkisi de ona aittir.

Malı ithal eden taraftır. Genelde, alıcı bankası Gönderilen (consignee) sıfatını taşır. Bir malın satış işleminde akreditifi satıcı adına açandır. Finansman ile ilgili tüm işlemleri tamamlanan emtea gönderilen adına yola çıkmaya hazırdır.

5. Kiralayan (shipowner)

Başkasının istifadesine ücret karşılığında zaman veya sefer üzerine, tamamen ya da kısmen, gemi ya da gemide bir yer tahsis eden kimsedir. Bu tahsis çoğunlukla personelin hizmeti ile birlikte olur. Kiralayan için shipowner denilmesine karşın onun geminin sahibi olması şart değildir.

6. Kiracı (charterer)

Kendi istifadesine ücret karşılığında zaman veya sefer üzerine, tamamen ya da kısmen, gemi ya da gemide bir yer tahsis eden kimsedir. Eğer kimse Charter Party men etmiyorsa, kiracı gemiyi bir ikinci kiracıya da kiralayabilir. Genelde kiracılar, Charter Party şartlarını belirlerler.

7. Broker

Kendisinin bir arz-talep kapasitesi olmayan ama arz ve talebi buluşturan ve bunun karşılığında bir komisyon alan kişidir. Türk Hukuku' nda brokerlik, TTK' daki tellalık, simsarlık hükümleri ve BK'daki vekalet akdi ile açıklanmaktadır. Brokerin önemli görevleri arasında sayılabilecek olanlar;

     1.  Yeni inşa edilecek olan gemilerle ilgili işlerin yapılması

     2.  Armatöre gerekli olan ana paranın sağlanması

     3.  Gemi için kira sözleşmesini hazırlamak

     4.  Gemi bağlandıktan sonra armatör namına çalışıyorsa navlun, suristarya (dem.) ücreti gibi alacakları; kiracı namına çalışıyorsa gemiyi takip etmek istarya (desp) ücretini takip etmek sayılabilir.

8. Acente (Agent)

Gemi acentası, yöresinde donatanı adına geminin işlerini izleyen ticaret aracısıdır. Hizmet sunduğu bölgedeki liman ve bu limanların işleyişi hakkında armatöre bilgi aktarır. Geminin limana gelişi ve limandan gidişi arasındaki süredeki işlemleri yapar.