Sefer Esaslı Kiralama

SEFER ESASLI KİRALAMA


Sefer Çarter uygulamada, teknik ve ticari sorumluluk armatörün üzerinde olmak
suretiyle, bir geminin denizde yük taşımak amacıyla iki veya daha fazla liman arasında
sefere bağlanması olarak tanımlanabilir. Buradaki ticari sorumluluktan kasıt; geminin
seferiyle ilgili kötü hava, grev, savaş gibi riskler; yakıt, liman masrafları gibi maliyetler,
teknik sorumluluktan kasıt ise; gemiyle ilgili yağlama yağı, sigortası, personel temini,
kumanya masrafları, geminin sörveyleri, makine arızası, donanım arızası gibi risklerdir.
Sefer çarterparti ise, sefer çarter için kullanılan mukavele türüdür.

ÇARTERPARTİ İLE İLGİLİ TARAFLAR
Sefer Çarterde genel olarak en başta sorumluluk sınırlarını belirlemek ve bir anlaşmazlık
durumunda safları belirlemek üzere, çarterparti ile ilgili tarafların kimler olduğu
belirtilir. Çarterpartide tarafların sadece şirket ünvanları yazılır, açık adresleri bağlantı
sırasında bildirilir

GEMİ TARİFİ VE POZİSYONU

Geminin ismi, genel tarifi ve bağlantı anındaki pozisyonunu ve yükleme limanına
tahmini varış zamanını belirtilir. Armatör; seferin başladığı andan, bitiş anına kadar,
çarterpartide belirtilen gemi tarifinden sorumludur ve gemiyi belirtilen özelliklerde
tutmakla yükümlüdür.

YÜKLEME VE TAHLİYE LİMANLARI

Yükleme ve tahliye limanları belirtilir. Normalde kiracılar, armatöre güvenli bir şekilde
ulaşıp, yanaşıp, ayrılabileceği bir liman belirtme yükümlülüğündedirler. Fakat
günümüzde uygulamada, limanlar belirtildikten sonra çarterpartiye konulan ek bir
madde ile sorumluluk armatörlere yükleniyor ve gemilerin belirtilen limanlara güvenli
bir şekilde girip, yanaşıp, ayrılmalarını garanti etmeleri isteniyor

YÜK MİKTARI VE CİNSİ

Yükün miktarı ve cinsi belirtilir. Kiracının, çarterpartide belirtilen yükü, belirtilen
miktarda yükleme, armatörün de aynı şekilde yükü ve miktarı gemiye yükleme
sorumluluğu vardır. Eğer taraflardan biri sorumluluğunu yerine getirmez ise, diğer tarafa
tazminat ödemek durumunda kalır ki, buna ölü navlun denmektedir.

ARMATÖRÜN YÜKE KARŞI SORUMLULUĞU

Armatörün sorumluluğunun sınırları belirtilir. Armatör, yükün bağlama, destekleme ve
güvenliği kiracı tarafından yaptırılmamış ise, yük gemi küpeştesini geçtiği andan
itibaren, yüke gelecek hasar ve teslimattaki gecikmelerden sadece bu hasar ve gecikme
armatörün hizmetkarının hatası durumunda sorumludur. Ve ayrıca armatörün gemiyi
sefer boyunca denize ve yüke elverişli tutma sorumluluğu vardır.

SAPMA KLOZU

Armatörün rotadan sapma hakkı belirtilir. Armatör herhangi bir sebeple sefer sırasında
başka liman yada limanlara gitme, kılavuz kaptan olmadan limanlara girme, diğer
gemileri yedeğine alma ya da yardım etme, mülk ve hayat kurtarmak amacıyla
rotasından sapma hakkına sahiptir. Ancak uygulamada, kiracılar kısmi yük taşımaları
hariç, genelde bu hakkın sadece hayat, mülk kurtarma ve yakıt almak için kullanılmasına
izin verirler

NAVLUN

Navlun ile ilgili hükümler belirtilir. Navlun günümüz uygulamasında, taşıyanın deniz
yolu ile bir limandan diğer bir limana yük taşıması karşılığında almış olduğu ücrete
denebilir. Navlun miktarının ve nasıl hesaplanacağının belirtilmesiyle, armatörün
navluna ne zaman hak kazanacağı, kiracı tarafından ne şekilde ve nasıl ödeneceği
belirlenmiş olur. Uygulamada navlun gemiye yüklenen her bir metrik ton için, herbir
metre küp için yada ıskarça olarak ödenmektedir. Günümüz deniz örf ve adetlerine göre
armatör, gemi küpeştesinden geçen yükmiktarı üzerinden navluna hak kazanır. Eskiden
ise armatör, navluna ancak teslim ettiği yük miktarı oranınca hak kazanıyordU

YÜKLEME VE TAHLİYE

Yükleme ve boşaltma maliyetlerinin kime ait olduğunu belirtilir. Yükleme ve tahliyenin
kim tarafından ayarlanacağının belirtilmesi ile sorumluluğun hangi tarafa ait olacağı
kararlaştırılır. Uygulamada, bazen anlaşmaya göre yükleme ve boşaltma kiracı
tarafından ayarlanmasına rağmen sorumluluk yine de armatörün üzerinde
olabilmektedir. Bu durum yükleme veya tahliye sırasında gemiye ya da yüke gelebilecek
hasarın kimin sorumluluğunda olacağına dair anlaşmazlıklara neden olmaktadır.
Uygulamada genel olarak taraflar, ya “free in out stowed” yani yükleme, tahliye ve istif
masraf ve sorumluluğu kiracı tarafına ait olacak bazda, ya da “liner in liner out”
yükleme ve tahliye masraf ve sorumluluğu armatör tarafında olacaktır şeklinde
anlaşmaktadırlar.

STARYA SÜRESİ

Starya hükümleri belirtilir. Starya, armatörün kiracıya yükleme ve tahliye için karşılıklı
anlaşma sonucu tanımış olduğu süredir. Starya süresinin ne şekilde hesaplanacağının, ne
zaman başlayacağının belirtilmesi ile, tarafların sorumluluklarının sınırlarını belirlenmiş
olur ve herhangi bir anlaşmazlık durumunda, çözüme bu sınırlar çerçevesinde ulaşılır.
Starya süreleri her bir liman için ayrı ayrı ya belli bir gün veya saat ya da günlük bir
oran olarak belirleneceği gibi her bir liman için toplam olarak da belirlenebilir. Starya
süresinin başlamasında önemli olan konu kaptanın hazırlık mektubunu nerede, ne zaman
ve ne şekilde verebileceğidir.

SÜRASTARYA

Sürastarya hükümleri belirtilir. Eğer gemi çarterpartide anlaşılan süreden daha fazla
liman ya da limanlar da kalırsa armatör beklediği bu fazladan süre için kiracıdan
tazminat almaya hak kazanır, bu tazminata da sürastarya denir. Sürastarya genelde, gemi
ilgili limanda yükleme veya tahliyesini bitirdikten ve gerekli evrakları kiracıya geçtikten
belli bir süre sonra ödenir. Bunun yanı sıra çarterpartideki anlaşmaya göre eğer yükleme
veya boşaltma kararlaştırılan süreden daha önce tamamlanırsa, bu sefer de kiracı dispeç
adı verilen ve genelde çarterpartideki sürastarya miktarının yarısına eşit olan ve dispeç
adı verilen bir tazminat almaya hak kazanır.

HACİZ KLOZU

Armatörün yük üzerindeki haciz hakkının sınırları belirtilir. Sefer çarter’de normalde
armatör, tahsil edemediği navlun, ölü navlun, sürastarya, alıkoyma ve hasarlar için yük
üzerinde haciz hakkına sahiptir. Ama uygulamada kiracıların büyük bir çoğunluğu bu
klozu iptal ettirmektedirler .

 “CESSER” KLOZU
Kiracınının yük ile ilgili sorumluluklarının sınırları belirtilir. Bu kloza göre yükün gemi
küpeştesinden geçmesi ile birlikte kiracının yük üzerindeki sorumluluğu, çarterpartide
tarif edilen sınırlar dışında biter.

KONŞİMENTO

Eğer taşıma, konşimentolu taşıma ise konşimento ile ilgili hükümler belirtilir.
Uygulamada kiracılar, genelde taşımaları konşimento ile yapmaktadırlar. Konşimento
yükü temsil eden değerli bir evrak niteliğinde olduğundan ve armatörün, konşimentodan
sorumlu olması, konşimento üzerindeki miktarı ve yükü hasarsız bir şekilde teslim etme
yükümlülüğünde olması kiracıları sefer sırasında yükün sorumluluğundan
kurtarmaktadır .

KANÇELLO

Geminin kançellosu belirtilir. Eğer gemi, kararlaştırılan zaman aralığında yükleme
limanında yüke hazır olduğunu bildiremez ise kiracı seferi iptal etme hakkına sahiptir ve
buna kançello denir. Armatör, gemisini kararlaştırılan kançello süresi içerisinde yükleme
limanında hazır halde bulunduramamasından dolayı herhangi bir sorumluluk altına
girmez, sadece kiracının, eğer isterse, seferi iptal etme hakkı vardır.

MÜŞTEREK AVARYA

Müşterek avarya hükümleri belirtilir. Müşterek Avarya, gemiyi ve yükü aynı anda
tehlikeye sokacak bir durum karşısında, gemiyi ve yükü kurtarmak için gemiyi bilerek
karaya oturtmak, yükün bir kısmını denize atmak gibi durumlarda çarterparti ile ilgili
tarafların oluşan maliyet paylaşımına katılmaları olarak tarif edilebilir. Sefer Çarterte
Müşterek Avarya York-Antwerp kuralları uyarınca belirlenir.

“THE NEW JASON” KLOZU

Müşterek avarya ile ilgili hukukun, Amerikan Hukuku olması durumunda kabul edilecek
müşterek avarya klozudur. Bu kloza göre, kısaca seferin başlamasından önce veya sonra
herhangi bir kaza, hasar ya da tehlike durumunda yükleyici, alıcı ya da taşınan yükün
sahibi, yapılan fedakarlıkların tazmini için armatöre katkıda bulunacaktır.

“BOTH THE BLAME COLLISION” KLOZU

Geminin diğer bir gemi ile çatışması durumunda, Amerikan Hukukuna göre tarafların
sorumluluk sınırları belirlenemez ise uygulanacak klozdur. Bu kloza göre, gemi başka
bir gemi ile; kaptanın, mürettebatın, kılavuz kaptanın ya da donatanın hizmetkarının
veya diğer geminin hatası sonucu çatışırsa, yük sahibi meydana gelen hasardan dolayı
armatörü tazmin edecektir.

TAZMİNAT

Bağlanıpta uygulanmayan çarterpartiler için tazminat hükümleri belirtilir. Seferin
yapılamaması durumunda, seferin yapılamamasına neden olan taraf zararın ispatı
durumunda diğer tarafa tazminat ödemekle sorumludur.

ACENTALAR

Acentalar belirtilir. Acenta, limanlarda veya boğaz geçişlerinde gemilerin yanaşıp,
kalkması veya geçişleri için gerekli işlemleri armatör adına yapan, geminin su, yakıt,
yedek parça gibi ihtiyaçlarını karşılayan ve armatörün hizmetkarı olarak kabul edilen
taraftır. Uygulamada genelde kiracılar, armatörlerin kendi acentalarını atamalarını
isterler. Bunun en önemli sebebi yükleme veya boşaltmanın kendi kontrolleri altında
olması ve kendi çıkarlarına zarar verebilecek herhangi bir duruma anında müdahale
etmektir. Armatörler, kiracı acentalarını kabul etmek zorunluluğunda oldukları zaman
genelde Koruyucu Acenta adı verilen ve kendi çıkarlarını koruyan ek bir acenta
atamaktadırlar.

BROKERLİK

Eğer bağlantı brokerler aracılığı ile yapılmış ise brokerlik ücreti belirtilir. Uygulamada
brokerler, armatör brokeri, kiracı brokeri ve aracı broker olarak üçe ayrılmaktadır.
Normalde brokerin, her iki tarafında çıkarlarını gözeten, her iki tarafa da yardımcı
olması gereken bir konumda bulunması gerekmektedir. Ama uygulamada sadece aracı
broker tarafsızlığını korumaktadır. Brokerler, toplam navlun üzerinden, genelde sefer
tamamlandıktan sonra kiracı brokerleri %2.5 bunun dışındaki her bir broker ise %1.25
olmak üzere komisyon alırlar. Brokerlerin çarterpartiye göre herhangi bir sorumlulukları
bulunmamaktadır. Sadece tarafları bir araya getirirler. Bağlanıpta uygulanamayan
çarterpartilerde, brokerlik normal komisyonlarının 1/3 miktarını armatörden alırlar.

GENEL GREV, SAVAŞ VE BUZ KLOZLARI

Genel grev, savaş ve buz hükümleri belirtilir. Sefer Çarter’de olası herhangi bir grevden
dolayı tarafların birbirlerine karşı sorumlulukları yoktur. Eğer gemi yükleme limanına
gitmeden yada sefer sırasında yada vardıktan sonra grev çıkarsa ve kararlaştırılan starya
süresinden daha uzun süreceği tahmin ediliyorsa, armatör kiracıdan yeni bir yükleme
limanı isteme hakkına sahiptir. Eğer kiracıdan 24 saat içerisinde yazılı bir cevap gelmez
ise armatör seferi iptal etme hakkına sahip olur. Aynı şekilde eğer grev, gemi boşaltma
limanına giderken veya vardıktan sonra çıkarsa ve 48 saat içerisinde sorun giderilemez
ise armatör, kiracıyı grev hakkında bilgilendirecek ve kiracı da 48 saat içerisinde ya
gemiyi, çarterpartide kararlaştırılan demuraj miktarının yarısını ödeyip limanda tutacak
ya da başka liman belirleyip yükü orada boşaltmasını sağlayacaktır. Yeni bir liman
belirtilmesi durumunda eğer limanlar arasındaki mesafe 100 milden fazla ise aynı oranda
navlun da arttırılacaktır.

Kaynak : Müh. Ahmet GURSOY Yüksek Lisans Tezi,2005